• 12 lutego 2015
  • Możliwość komentowania Miejsca Pamięci Narodowej została wyłączona

Miejsca Pamięci Narodowej

ZAPISANE NA KARTACH HISTORII

ZŁOTA GÓRA”

Chruślina była terenem toczących się walk powstańczych w roku 1863. 31 maja stoczył tu potyczkę z Kozakami, słynny pułkownik Marcin Lelewel-Borelowski. W dniu 4 sierpnia stoczył zwycięską bitwę pułkownik Michał Kruk-Heydenreich. Rozbił on kilkusetosobowy oddział wojsk rosyjskich.

Michał Heydenreich – „Kruk”, wraz ze swą kawalerią dowodzoną przez Deskura oczekiwał, na przybycie innych podległych mu oddziałów we wsi Kania Wola, by dokonać ich przeglądu. Stawił się Krysiński z 400 ludźmi piechoty i kawalerii. Przybył Rucki z 500 ludźmi piechoty i ze szwadronem jazdy Niedźwieckiego oraz Wierzbicki z 350 osobowym plutonem jazdy. Oddział  Wierzbickiego był ścigany przez przeważające siły rosyjskie. „Kruk” postanowił wykorzystać sytuację i wciągnąć nieprzyjaciela w zasadzkę na szosie z Łęcznej do Parczewa. Zasadzka nie udała się.

Niepowodzenie pod Kanią Wolą powetował sobie wielokrotnie „Kruk” bitwą pod Chruśliną. Osłabiony odejściem oddziału Ruckiego, „Kruk” ruszył wraz z oddziałami Krysińskiego, Wierzbickiego, jazdą Deskura w stronę Janowa, ściągając po drodze oddziały Jarockiego, Lutyńskiego i Grzymały. Oddziały sile 800 strzelców, 200 kosynierów i 200 jazdy zostały rozlokowane w Chruślinie, Bobach i Moniakach dla przejęcia broni z Galicji.

Michał Haydenreich został zaalarmowany wiadomością, że z niedalekiego Urzędowa wyszedł silny oddział rosyjski w składzie sześciu kompani piechoty, 150 kozaków i trzech dział w celu poszukiwania „band buntowniczych”. Dowódcą oddziału był płk Miednikow -wcześniejszy pogromca kazimierskiej partii Leona Frankowskiego w bitwie pod Słupczą (nieopodal Sandomierza) 8 lutego 1863 r.

„Kruk” wyprowadził swe oddziały z zabudowań na otwarte pole i wprowadził stan gotowości bojowej. Rejon Chruśliny był już terenem walk 28.04.1863 i 31.05.1863 roku. O zwycięstwie polskim w tej bitwie zadecydowało umiejętne wykorzystanie terenu zadrzewionego i pofałdowanego, nad którym górowała tzw. pozycja Lelewela, otoczona z trzech stron głębokim parowem oraz właściwe ugrupowanie sił polskich. Na wieść o nadciągającym nieprzyjacielu Heydenreich odesłał zaraz swe tabory do niedalekiego Stanisławowa, główne zaś siły skoncentrował na szosie między Chruślina a Stanisławowem. Wysuwając oddział Krysińskiego na pierwsza linię. Reszta oddziałów została rozmieszczona wokół „pozycji Lelewela”. Około godziny 12ºº pojawiły się na przedpolu pierwsze oddziały rosyjskie i przystąpiły do natarcia na oddział Krysińskiego, który silnym ogniem zmusił nieprzyjaciela do odwrotu. Dowodzący Rosjanami płk Miednikow rzucił posiłki by złamać prawe skrzydło oddziału Krysińskiego. Zawrzała zacięta walka. Polacy uzyskali przewagę, „Kruk” rzucił na pomoc Krysińskiemu cały oddział Wierzbickiego. Część oddziału Wierzbickiego wzmacniała bezpośrednio centrum polskie pozostała zaś część uderzyła na kolumnę rosyjską, usiłującą przeprowadzić natarcie na prawe skrzydło polskie. Kolumny rosyjskie zostały zmuszone do odwrotu. Płk Miednikow nie zrezygnował z walki i skierował ostatnie swe rezerwy piechoty wysuwając nawet kozaków do przodu. Nowe uderzenie rosyjskie zmierzało wyraźnie do załamania obu polskich skrzydeł. „Kruk” rzucił w bój oddziały Jarockiego i Lutyńskiego. Pod pozycją Lelewela pozostało w odwodzie jeszcze kilkudziesięciu strzelców, kosynierzy oraz kawaleria. Wprowadzone do akcji nowe oddziały polskie świetnie poradziły sobie trzecim natarciem rosyjskim co widząc płk Miednikow, natychmiast zarządził odwrót. „Kruk” podjął szybka decyzję pościgu aż do całkowitego rozproszenia oddziału nieprzyjacielskiego. Podążył ze strzelcami ku centrum walki. Kosynierów rzucił na prawe skrzydło nieprzyjaciela, kawalerię skierował na lewe skrzydło rosyjskie chronione przez sotnię kozaków. Tego natarcia wojska rosyjskie odeprzeć nie mogły i zaczęły się wycofywać ku wsi Chruślina, usiłując jeszcze tam stawić opór. Wkrótce Chruślina przeszła w ręce polskie, a oddziały rosyjskie kontynuowały odwrót w stronę Urzędowa. Straty Rosjan wyniosły około 100 zabitych i rannych, zaś straty po stronie powstańców to 30 – 40 zabitych i rannych.

Wzgórze „pozycja Lelewela” położone, wśród pięknych wąwozów, 1,5 km na północ od Chruśliny nazwano „Złotą Górą” dla upamiętnienia tej zwycięskiej bitwy powstania styczniowego. Wśród mieszkańców Chruśliny funkcjonuje także druga nazwa tego terenu – „Parszywa Góra”. Te dwie nazwy, o krańcowo odmiennym zabarwieniu uczuciowym, wiążą się z dwoma walkami, potyczkami: pierwszą – rozegraną wczesną wiosną 1863 r. zakończoną porażką (od tego „Parszywa Góra”) i z drugą zakończoną zwycięstwem, która przyniosła chwałę jej uczestnikom („Złota Góra”).Na „Złotej Górze”, u wlotu głębocznicy lessowej, wystawiono pomnik ku czci powstańców i wybitnego dowódcy generała Michała Kruka – Hey­denreicha. Obok pomnika stoi kilka „pokoleń” pojedynczych krzyży. Po malowniczo urzeźbionym lessowym terenie, na miejsce pamiętnej bitwy, z Chruśliny wiedzie trasa ścieżki dydaktycznej. Możemy zatrzymać się tu na chwilę i zadumać nad naszą narodową przeszłością historyczną, nad złożono­ścią ludzkich losów i nad nieuchronnym przemijaniem czasu.  O tych wydarzeniach nakręcono reportaż emitowany w cyklu  „Było … nie minęło”  Zobacz zapis video programu

 

W 130 rocznicę wybuchu powstania styczniowego w miejscowości Chruślina odbyły się centralne obchody upamiętniające to wydarzenie.

Inicjatorem tych obchodów był społeczny komitet pod kierunkiem pana Edwarda Szweda. Obchody odbyły się 6 sierpnia 1993 r. na „Złotej Górze” u stóp pomnika powstańców, w miejscu gdzie przed 130 laty rozegrała jedna z ważniejszych potyczek powstania. W programie uroczystości znalazły się:

  • otwarcie uroczystości
  • msza św. za ojczyznę
  • odsłonięcie i poświęcenie tablicy pamiątkowej,
  • wystąpienia okolicznościowe.

Te podniosłe chwile upamiętniono na fotografii. Album fotografii znajduje się w archiwum Szkoły Podstawowej w Chruślinie  w  kronice szkolnej.

 

      I wojna światowa

Podczas I wojny światowej, w 1915 roku, w dniach od 4 do 19 lipca pożarowi uległy okoliczne wsie, między innymi i Chruślina. Ludność musiała opuścić swoje domy, które doszczętnie spłonęły.

 

       II wojna światowa

W dniu 4 maja 1944 roku w Owczarni miała miejsce bratobójcza walka pomiędzy oddziałem Armii Krajowej „Wilków” dowodzonym przez porucznika rezerwy, Mieczysława Zielińskiego, pseud. „Krycha”, a oddziałem Armii Ludowej pod dowództwem porucznika „Cienia”.

Na krótko przed wyzwoleniem tych terenów spod okupacji niemieckiej, 2 czerwca 1944 roku, Niemcy przeprowadzili pacyfikację Chruśliny i Owczarni. Pacyfikację przeprowadzono przy użyciu 6 samolotów, które bombardowały Chruślinę, Owczarnię, Boby Stare. Spłonęła wówczas ponad połowa zabudowań w Chruślinie. Niemcy zrabowali dobytek i inwentarz żywy w Owczarni, a wieś podpalili.


Comments are closed.